( الف ) بيان رسالت
پژوهشكده (فقه و اصول) در نظر دارد، با توجه به جايگاه سازنده و اساسى اين دو رشته علمى و سابقه دار در مراكز علمى اسلامى، با پردازش به سرمايه هاى عظيم سلف صالح، و نگاه نو متناسب با نيازهاى امروزى در هر دو عرصه فقهى و حقوقى و دانشهاي وابسته وارد عمل شود.
پوشيده نيست چنان كه مقام معظم رهبرى (دام ظله) هم فرمودند، فقه و اصول از آنجا كه ستون فقرات حوزه هاى علميه است، جا دارد كه از ميان بقيه دانش هاى مطرح در اين حوزه مورد توجه و بحث قرار گيرد تا با كارآمدى و به روز شدن، توان پاسخگويى به مطالبات جامعه بزرگ اسلامى را پيدا نمايد.
البته نكته اى كه لازم به ذكر است اينكه، موضوعات مطرح در اين پژوهشكده در قالبى تقريبى و با نگاهى مقارن صورت مى گيرد. و اين خود از چند حيث در خور توجّه است:
1 ـ احياء علم مقارن كه به نوبه خود يك رشته علمى است و داراى امتيازات ويژه اى است كه در جاى خود بحث شده است.
2 ـ احياء تراث مقارن سلف صالح شيعى، مثل: انتصار سيد مرتضى، خلاف شيخ طوسى، تذكره علاّمه حلّى و... كه هر كدام جزء قلّه هاى پر افتخار علمى و دينى اماميه به حساب مى آيند.
3 ـ ايجاد وحدت علمى كه در درون خود هم انديشى و همگرايى فكرى را داراست، و با استفاده از اين عرصه خالى مى توان به تعصبّات كوركورانه و موضعگيرهاى دور از عقل و شرع پايان داد يا آن را به حداقل رسانيد.
اميد است كه در سايه عنايت حضرت ولى عصر(عج)، و با استفاده از فرصتهاى موجود، راه تعامل علمى و برخورد منطقى ميان مذاهب اسلامى را گشودتر از سابق نگاه داريم.
( ب ) توجيهات
بعضى از دلائلى كه ما را به تأسيس اين پژوهشكده واداشته را مى توان در موراد ذيل خلاصه كرد:
1 ـ فقه و اصول در همه اعصار بمثابه ستون فقرات حوزه هاى علمى و دينى بوده است و بدون آن داشتن جامعه اى با صبغه دينى بى معناست، و در حقيقت جامعه داراى ساختار و تشكيلات لازم را كه در واژه حكومت مى توان خلاصه كرد تجلّى عملى همين دانش گران سنگ است.
2 ـ با تبيين موارد مشترك ميان مذاهب اسلامى در بسيارى از موضعگيريهاى فقهى مى توان راه فتنه انگيزى در ميان جامعه بزرگ اسلامى را مسدود ساخته و نگاه تكفيرى به هم را به نگاهى برادرانه تبديل كرد، و فضاى ناامن برادركشى را به دشمنى ستيزى مبدل سازيم.
3 ـ در سايه تعامل علمى و اطلاع يابى از مباني موجود در ميان مذاهب اسلامى مى توان به رشد و بالندگى اين دو دانش مهم افزوده و در يك تعامل و تبادل چند جانبه افقهاى نويى را; چه در توسعه موضوعات تحقيقى، و چه در تقويت و استحكام بخشى به ادله پيش روى همديگر باز نمائيم.
4ـ احياء تراث گذشته براى هر صاحب تراثى از اهم دغدغه هاست; زيرا ميراث هر ملّتى علاوه بر اينكه سابقه حيات و پويايى او را به اثبات مى رساند، خود ذخيره اى بس عظيم براى جهت گيرى و ادامه راه پيش روستز و شيعه ـ اعزّهم الله تعالى ـ با آثارى كم نظير مثل: انتصار، خلاف، تذكره و... ; و با داشتن بزرگانى در همه اعصار فقه شيعه ،مثل شيخ مفيد و سيد مرتضى از اقدمين، و شيخ طوسى از قدماء، و علاّمه حلّى از متأخرين، و به دنبال آن بسيارى از متأخرين تا به عصر حاضر خصوصا با ظهور بزرگ مردانى مثل آقا سيد حسين بروجردى و امام خمينى، داراى بزرگترين تراث علمي ارزشمند مقارن است. و اين پژوهكشده در صدد احياء و بالنده تر كردن اين ميراث گرانبهاست.
( ج ) فعاليتها
1 - فعالیت در زمینه هایی مثل (تالیف تحقیق تعلیقه تحشیه استخراج) که تا کنون عناوین قابل توجهی با رویکردهای مذکور منتشر شده و یا در دست انجام است.
2 - انعقاد جلسات شورای علمی پژوهشکده بهدف بررسی طرحهای محققان و یا ارتقاء برنامه های موجود و پیشرو.
3 - ارزیابی علمی ساختار و محتوای آثار خلق شده با رویکردهای مذکور در بند (1).
4 - نظارت بر فعالیتهای انجام شده بجهت حرکت در چهار چوب تقریب.
5 - برگزاری و شرکت در همایشها و کنفرانسهای داخلی و خارجی.
( د ) گروهها
1 – گروه فقه و حقوق
2 – گروه روش شناسی
3 – گروه دانشهای وابسته به فقه ( اصول )
( هـ ) سلسله ها (موضوعات)
در این پژوهشکده برای تسهیل در تنظیم موضوعات مورد بحث، آن ها را در قالب سلسله هایی که نگاه کلی دارد قرار داده ایم، به طوری که هر سلسله خود ریز موضوعاتی را شامل می شود، تفصیل این سلسله ها اعم از مصوب و غیر مصوب به ترتیب ذیل است:
* سلسلة نظریات الأصولیة المقارنة
1. مقاصد الشریعة
2. ارتکاز
3. قیاس
4. اجماع
* سلسلة المسائل الفقهية المقارنة
5. تحقیق بدایة المجتهد
6. ملکیة الأرض
7. الحلال والحرام
8. تحشیة المیراث عند الجعفریة
9. اجماعات المسلمین
10. احکام النساء
11. مرتکزات المسلمین و سیرهم
12. تحشیة قرارات المجمع الفقهی بجدّه
13. احکام والتراث الثقافی الإسلامی الفقهیة
14. آیات الأحکام
15. المدخل إلی الفقه المقارن
* سلسلة المسائل الفقهية و الحقوقیة
16. الأجل فی الفقه الإسلامی
17. الضمان
18. التشریع الجنائی
19. حقوق بشر
* سلسلة فقه الاسرة
20. احکام الزوجین المتقابله
21. احکام النسب في الفقه الاسلامي
22. مقایسة ازدواج موقت و مسیار
23. احکام الأولاد
* سلسلة فقه المقدسات
24. احکام الکعبة
25. أحکام المسجد
26. فقه التعامل مع النبی (ص)
27. فقه التعامل مع القران الکریم
28. احکام العیدین
29. مکانة فاطمة الزهراء (س) فی فقه الفریقین
30. فقه حرمت به مقدسات
* سلسلة مؤلّفات سید محمد تقی حکیم
31. الأصول العامة للفقه المقارن
32. القواعد العامة فی الفقه المقارن
33. من تجارب الأصولیین
34. مقدمات مؤلف بر کتب مختلف
35. ثمرات النجف
*سلسلة فقه الجهاد والمقاومة
36. المبانی الفقهية لثورة الإمام الحسین (ع)
37. الدفاع عن البلدان الإسلامية
38. فقه المقاومة
39. فقه الجهاد للقرضاوی
* سلسلة فقه أهل البیت (ع)
40. فقه الإمام علی (ع) (الإرث)
* سلسلة فقه التغرب
41. حجاب المرأة
42. فقه زواج المسلمین مع غیرهم
43. ذبائح غیر المسلمین
44. طهارت و نجاست غیر المسلمین
45. الوقت فی القطبین
46. فقه العلاقات الاجتماعیة فی دول المهجر
47. فقه المواطنة
48. فقه التعامل مع القوانین النافذة فی دول المهجر
* سلسلة فقه المجتمع
49. احکام الأمر بالمعروف والنهی عن المنکر
50. احکام البیئة عند المذاهب الإسلامية
* سلسلة فقه القضا
51. قضاوة النساء فی فقه الفریقین
52. دور العدالة فی الفقه الإسلامی
* سلسلة فقه الطب
53. تغییر جنسیّت
54. تلقیح مصنوعی
55. مرگ مغزی
56. شبیه سازی (استنساخ)
57. البصمه الوراثيه واثرها في نفي النسب واثباتها
* سلسلة فقه الأدیان والمذاهب
58. فقه الاختلاف
59. مبانی فقهی وحدت میان مذاهب
60. حقوق اقلیت ها
* سلسلة فقه الاقتصاد
61. منابع مالی دولت اسلامی
* سلسلة القواعد الفقهیة
62. القواعد الفقهية فی الأطعمة والأشربة
* سلسلة فقه السیاسة
63. فقه التعامل مع غیر المسلمین
* سلسلة الفقه والفن
64. احکام الموسیقیا
* سلسلة فقه العقوبات
65. احکام الارتداد
66. دیه و قصاص زن و مرد
67. پیوند عضو پس از قصاص
( و ) آثار منتشر شده
1. بدایة المجتهد ( 7 جلد ) ـ مؤلف: گروه محققین
2. ملکیة الارض ـ مؤلف: محمد مهدی آصفی
3. ولایة الامر ـ مؤلف: محمد مهدی آصفی
4. مبانی نظری حکومت اسلامی ـ مؤلف: محمد مهدی آصفی
5. القواعد الاصولیة والفقهیة علی مذهب الامامیة ( 3 جلد ) ـ مؤلف: محمد علی تسخیری
6. الاقتصاد الاسلامی ـ مؤلف: محمد علی تسخیری
7. بوادر المدرسة التقریبیة فی اصول الفقه ـ مؤلف: محمد علی تسخیری
8. تحقیق (تحریر المجله) ( 5 جاد ) ـ مؤلف: محمد ساعدی
9. احکام المسجد ( 2 جلد ) ـ مؤلف: محمد ساعدی
10. تصحیح (حذف الفضول عن علم الاصول) ـ مؤلف: گروه محققین
11. القواعد العامة فی الفقه المقارن ـ مؤلف: محمد تقی حکیم
12. الاصول العامة للفقه المقارن ( 2 جلد ) ـ مؤلف: محمد تقی حکیم
13. الحلال والحرام فی الشریعة الاسلامیة ـ مؤلف: عبد الکریم آل نجف
14. الدفاع عن البلدان الاسلامیة ـ مؤلف: جواد الفخار الطوسی
15. الاجل فی الفقه الاسلامی ـ مؤلف: صاحب محمد حسین نصار
16. تعلیقة المیراث عند الجعفریة ـ مؤلف: سید جواد هاشمی نژاد
17. الضمان فی الفقه الاسلامی ـ مؤلف: علی عبد الحکیم الصافی
18. فقه المقاومة دراسة مقارنة ـ مؤلف: احمد شفیعی نیا
19. فقه الامام علی (1) الارث ـ مؤلف: خالد غفوری
20. المبانی الفقهیة لثوره الامام الحسین بن علی(ع) ـ مؤلف: عبد الاله نعمة الشبیب
21. مناسک مصور عمره مفرده اهل سنت (حنفی – شافعی) ـ مؤلف: صلاح الدین گوکلانی-اسماعیل قدیری
22. الفقه التقریبی والمقارن (1) المسائل العبادیة وبناء الذات ـ مؤلف: عبد الکریم بی آزار شیرازی
23. ما استدل به الحنفیة من آثار صهر ختم خیر البریة ـ مؤلف: محمد اسحاق مدنی
24. تصحیح مسائل الناصریات ـ مؤلف: گروه محققین
25. المختصر فی اعمال الحج والعمرة وفقا للمذاهب الاسلامیة ـ مؤلف: محمد مهدی نجف
26. نظریة نفی الضرر فی الفقه الاسلامی المقارن ـ مؤلف: عبدالجبار حمد شراره
( ز ) نگاه به آینده
با توجه به ارتقاء این مرکز به سطح پژوهشگاه وپیدایش گروههای جدید و با ملاظه بیداری اسلامی که افقهای نویی را پیش روی همگان باز نموده است این پژوهشکده نیز در راستای نوسازی و تکامل خود در نظر دارد:
1 – با ایجاد سلسله های جدید راه برای حرکت به سمت پردازش به موضوعات متناسب با نیازهای روز را فراهم نماید و این مهم در جلسات شورای علمی گروهها مورد بحث است.
2 – توجه نو و ویژه به مباحث حقوقی به شکل مقارن به جهت دستیابی به آخرین وضعیتی که جوامع اسلامی طبق آن اداره می شوند.